د انسانی ښوونی او روزنی حق

لیکواله: صابره نوری د داکتر سلیمان لیسه ښوونکی

    هر انسان حق لری چی پخپل خدای ورکولی استعداد او ما غزی وده، سره سم ښونه اوروزنه کسب کړی. لیکل او لوستل زده کوی او پدی وسیله علمی او فرهنگی وس پیدا کوی چی خپل ځان او ټولنه خدمتونه کوی. سمه ژوندانه او خپلواکه ژوند پرته له ښوونی او روزنی لاس ته، نه راځی. او اجتماعی دندې بې له زده کړه تر سر نرسیږی. که په یوه ټولنه، وگړو ناپوه، بیکاره او په مخدرو توکو معتاد وی، د دوی ترمنځ بی وزلۍ، افلاس او ناوړی کړنه لکه غلا، لاروهلی، بد اخلاقۍ او نورو رزیله صفاتو پیداکیږیږ

    په کورنۍ کې که یوې مورې سمه روزنه شوی وی، کولای شی چه سمه او سالم ماشومان وروزوی. که یو پلار یا پلرونه، انسانی ښوونی او روزنی اخیستی ؤی نو اولادیې هم په ټولنه کې سالم ځوانان لیدل کیږی.

    نو پر دولت او حکومت باندی فرض ده چې د هیواد راتلونکې نسل لپاره د ښوونی او روزنې لارې په سمه توگه آوار کړی ځکه چې زمونږ مقدس او سپیڅلی دین ( اسلام ) ټولو وگړوته د ښوونی او روزنی د زده کړه امر کړی دی.

مصاحبه با مدير ليسه مختلط البيروني بيدگه

بسم الله ياوري هستم يكي از گزارشگران ماهنامه شيرين، لطفا در قدم اول خود را براي خواننده گان ماهنامه شيرين معرفي كنيد؟

با تشكر از مدير مسئول و تمام پرسونل ماهنامه شيرين و شخص شما كه با ما همكاري نموده و مشكلات ليسه البيروني را از طريق ماهنامه ي شيرين بگوش دولت مردان كشور عزيز ما ميرسانيد. اينجانب محمد رضا افشار از سال 1375 در بخش فرهنگي و كورسهاي سواد آموزي مشغول بودم تا اينكه در سال 1380 مكتب ابتدائيه البيروني پيدگه را تاسس و در سال 1383 بطور رسمي راجستر دولت نموده ام لازم به ذكر ميدانم كه از موسسه فيوچر جنريشن كه در سال 1381 در قسمت كورسهاي سواد آموزي و تاسس مكتب تجمع خورد سالان همكاري نموده اند، تشكر نمايم. سوال: لطفا در قسمت مشكل تشكيلات مكتب معلومات دهيد؟

جواب: تشكيلات مكتب از نظر پرسونل بسيار زياد است و شديدا به كمبود تشكيل مواجه ميباشيم، عدم كتب درسي، قرطاسيه و نداشتن كلاس و اطاقهاي درسي و غيره ميباشد.

سوال: در قسمت پرسونل معلمين مسلكي مشكل داريد يا خير؟

جواب: به شما معلوم است كه معلم مسكلي در سطح كشور و خصوصا در ولسوالي جاغوري بسيار كم و تمام مكاتب به كمبود معلم مسلكي مواجه است.

سوال: خواست شما از دولت و نماينده گان ملت و ارگان هاي ذي صلاح چيست؟

جواب: خواست ما از دولت مردان اين است كه قسمت تكميل درسي و مواد ممد درسي به مكاتب جاغوري و اين ليسه همكاي نمايند.

نقد مستند از بسم الله ياوري: در قسمت كمبود تشكيلات اين مكتب و سه باب از ليسه هاي ديگر جاغوري، نماينده ي اين مردم خانم رضايي وعده ي حل مشكل تشكيلات داده بود كه بعد از راه يافتن ايشان در پارلمان كشور از طريق آراء همين مردم مظلوم، زمانيكه من در قسمت مشكلات مكتب با ايشان صحبت كردم، ايشان در جواب گفت كه من فعلا در كابل هستم و وضعيت امنيتي راه هم خرابه و شما بايد با مدير معارف

ولسوالي جاغوري صحبت نماييد تا ايشان براي شما حل مشكل نمايد و زمانيكه بنده گفتم كه مدير معارف جاغوري ميگويد دادن پرسونل به يك مكتب در صلاحيت من نيست، خانم رضايي گفت كه برادر، شما از طريق كدام شخص تحريك ميشويد و ديگر هم براي من زنگ نزنيد. پس من يك جمله ميگويم براي شما خواننده گان گرامي راي حق مسلم يك شهر وند افغانستاني است و آراي خود را در آينده بكسي بدهيد كه با شما متعحد باشد و خلاف وعده خود عمل نكند.

کتابخانه و بخش آی. تی دارالمعلمین جاغوری افتتاح شد

در تاریخ 25 عقرب روز چهار شنبه کتابخانه دارالمعلمین جاغوری که به تعداد 460 جلد کتاب، مقداری قفسه، بیست پایه چوکی و یک سیت میز مطالعه از طرف کمیته ناروی کمک شده بود و به تعداد سی پایه کامپیوتر، سی عدد یو. پی. اس همرای دو پایه پروجکتور که پی. آر. تی ولایت غزنی کمک نموده بود طی یک جلسه علمی پر شکوه که در آن تمام نخبه گان، از مسئولین دولتی گرفته تا روشنفکران و آگاهان جاغوری جمع شده بودند، بدست مسئولین افتتاح گردید. و نیز مقداری مواد لابراتواری را نیز کمیته ناروی وعده شده اما تا حال برای مؤسسه تربیه معلم جاغوری نداده، امیدکه به وعده خود عمل کند.

افغانســـــــتان په اوسنۍ حالاتوکی

لیکوال: ظاهر ایوبی د داکتر سلیمان لیسه ښوونکی

دویمه برخه

اقتصادې اوضاع:

د شیرین میاشتنۍ پاڼه گرانو لوستونکوته یوځل بیا د افغانستان په اوسنیو حالاتوکې تر عنوان لاندې چی په دویمه برخه اقتصادي اوضاع مخکښ کیږی د لوستلو لپاره زیار ورکوږ

     به دا برخه د مقدمه په توگه ولیکو چی د شیرین میاشتنۍ پانه د خپروندیه دفتر، مسئول مدير ښاغلی علی شجاعې له خوا رالیږل شوی پیشنهادې لیکنه پربنسټ، دنده زما په برخه شو چی دنوموړی عنوان سره سم د پښتو څانگی لیکنو مسئوليت په غاړه اخلم، دیادونه وړدې چی به تیرنۍ یا لومړۍ برخه، له کامپیوتری ټایپ، ځینو غلطو املایی کلمو لیکل شوی ؤ چی پر انشایی او ادبی قواعد هم اغیز در لود، نو مونږ له گرانو ستونکو څخه له دې کبله ډیره ډیره بښنه غواړو، هیله مندیو چې خدای جل جلاله توفیق راکړی داځل، دویمه پښتو برخه په سمه ډول ئي تا سوته وړاندی کوو.

    مخکې له ټول لومړﺉ باید و پیژنو چی اقتصاد هغه علم دې چی د انسانانو له ثروتیې وړتیاوې بحث او هدف ئي د بشریت کړنه او روحیات د ثروت ترلاس راوړلودی او دسهولت له مخی په څلور ډوله ویشل کیږی چی تولید، تبادل، توزیع او استهلاک ورته وائي او ځینو اصلاحات لکه شتمنی، نرخ، غوښتی، وړاندی، فایده، نفع، تجارتی کړنه او نورو... پکی استعمالیږی، مونږ په دا مقاله کښی د لوی او بښونکی خدای جل جلاله له توفیق سره د افغانستان اوسنۍ اقتصادی حالت د ثروت له ساحې تر قلم راوړو او لومړی د افغانستان ثروت ته نوم واخلو، زموږ گران هیواد افغانستان په ټولو نړی کی د معادن او بیلابیلو کاڼو څخه لوړ مقام او منزلت لری چی له پخوانیو کلنو تر اوسه پوری د استعماری دولتونو لکه انگریز، امریکې، روسیې، چین، فرانسې او نورو، د تر لاس راوړلو سترگو، افغانستان خواته تیز شوی ده اوپه همدی کبله تاریخی تجاوزات پر افغانستان باندی پیل شوی او تر اوسه پوری دوام لری. له بلې خوا د افغانی بی کفایته حکومتونو، د سواد ټیټه کچه، فرهنگی او اقتصادی بیوزلۍ او په زرکونو ستونزو او کړاوونه له مخی د زمرد، طلا، نقره، فیروزه، سرب، اوسپنه، لعل، لیتیم، او ځینی گازی او نفتی څاگانو، او نورو کاڼونو پخپل طبیعی حالت د افغانستان په بدخشان، غزنی، لوگر، بامیان، شمالی څپو، کندهار، او ډیرو ولایتونو پاتی او استخراج لپاره چمتو دی په اوسنۍ دورې کښی د افغانستان ملی ځنگلونه سر بیره پردې چی بی ځایه قطع شوی او د غلا په توگه گاونډی هیوادونوته صادریږی. پاتینیو برخو اوس مهال، افغانستان ته یولویه شتمنۍ بلل کیږیږ که دا ملی او هیوادی شتمنیو، فنی شکلونه سره سم د حکومت او اداری څانگو له خوا د افغانستان اتل ولس په خدمت کې کارول شی، افغانستان په اوسنۍ اقتصادی اوضاع، د پر مختللو هیوادونو په کتار ولاړیږی. 

                                                      ( پاتی لری )

نقش آیدیالوژی در قرون جدید

نويسنده: محمد جاويد جويا

خواننده گان گرامي ميخواهم معني و مفهوم آيديالوژي را براي شما بيان و نيز آيديا لوژي را در قرون جديد براي شما بررسي كنم كه: آيديالوژي در حقيقت دو معني خاص دارد، اول: آيديالوژي به معناي مجموعه افكاري است كه نظام اقتصادي و يا نظام سياسي بر مبناي آن عمل ميكند. دوم: آيديالوژي عبارت از مجموع عقايد تعداد يا گروپ از افراد است كه ميخواهند بر اساس اين عقايد شيوه رفتار و عملكرد مردم را تغيير دهند؛ اما نقش آيديالوژي در قرون جديد و قرون وسطي، دوره تسلط مذهب سنتي  است،‌مذهب كليسا، مذهب فئودالي، قيصري، مذهب اروپايي، مسيحيت، مذهب سنتي اروپايي است. چنانكه شما ميدانيد به خاطريكه روشنفكران گفته اند انجيل را به زبان انگليسي و فرانسوي و غيره ... ترجمه كنيد، چه خونها ريخته شد پاپ ميگفت كه زبان خدا لاتين است و انجيل به زبان لاتين است. و بنا بر اين همه بايد انجيل را به زبان لاتين بخوانند. در صرتيكه زبان خدا كه حضرت مسيح باشد ، عبري بوده و اصلا خود حضرت يك خط لاتين را نمي توانست بخواند پس چرا در قرون وسطي زبان خدا و مسيح لاتين ميشود به خاطر اين است كه لاتين زبان مادر اروپايي است. زبان تاريخي اروپايي است. و مسيحيت دين اروپايي است. نه دين حضرت عيسي مسيح فلسطيني؛ بنا بر اين زبان ديني خود به خود عبري نيست بلكه زبان لاتين است و پاپ قتل عام ها كرد براي اينكه لاتين به عنوان زبان خدا زبان جهان باشد بنا بر اين قرون وسطي دوره حكومت مذهب سنتي است كه چند ايدئولوژيك است. قرن پانزده هم و شانزده هم، قرن رنسانس است. قرون خود آگاهي اروپا است. در قرن پانزدهم و شانزدهم يعني قرن رنسانس يك مرتبه عليه مذهب سنتي حاكم بر قرون وسطي شوريده اند. قرن هفد هم قرن روشنفكران نام دارد. قرن انتلكتوئل يعني طبقه روشنفكر جديد،‌طبقه اي كه ديگر تحت تاثير آن سنتهاي منجمد مذهبي اروپايي نيست،‌آزاد شده و به خود آگاهي رسيده و حالا ميتواند بي انديشد؛ چون گفته اند اين قسم نيست، اين قسم بايد باشد تمام است و عمل ميكند اما انتلكتوئل به صورت انتقادي، به صورت انتخابي يا پيشنهادي،‌تحليل ميكند. قرن هجده هم قرن آزادي است، قرن انقلاب هاي آزاديخواهانه است. قرن انسان دوستي است. ميبينيم كه انتلكتوئل در اروپا ديگر ميتواند تجزيه و تحليل كند،‌مغز پيدا كرده و احساس غريزي كور نيست، به انسان دوستي روي آورده به آزادي خواهي روي آورده، به دموكراسي روي آورده، به انقلاب كبير فرانسه روي آورده است. قرن نزدهم، اسمش قرن آيديالوژي است. مي بينيد كه تحول چقدر منطقي انجام شده است. اروپا درست مثل يك فرد، اين مراحل را گذرانده است. اول يك متعصب كور مقلد است، بعد كم كم به خود آگاهي مي رسد، عصيان ميكند عليه تعصب، و بعد ميتواند تجزيه و تحليل كند، در قرن بيست و بيست و يك اروپا روشنفكر ميشود بعد تعهد اجتماعي پيدا ميكند و به دموكراسي و آزادي و آزاديهاي بشري و به حقوق بشري متوجه ميشود و شده است در قرن بيست و يك و يا گفته ميتوانم كه در قرن امروز، دانشمندان امروز عالمان امروز به طرف عدم مسئوليت علم نسبت به آيده آلهاي بشري رو ميكنند، با اين عنوان علم را از استخدام در راه آيده آلهاي بشري و هدايت بشري مرخص كردند و در آزمايشگاهها و مؤسسات و كار خانجات و سرمايه داري ها، محبوس كرده اند. و مسلما" علم، نويسنده، شاعر، هنرمند، فيلسوف اگر تعهد مردمي نداشته باشد و بخواهد كه بي طرف بماند، عملا نميتواند؛ بلكه در خدمت گروه هاي قرار ميگيرد كه سر نوشت جامعه و زمان در دست آنهاست و مي بينيم كه حالا بيش از هميشه علم جيره خوار، برده و مزدور كساني شده كه زر و زور در جهان در دست آنها است،‌و علم درست در خدمت سرمايه داري قرار ميگيرد. علم و پول باهم ازدوج ميكنند و در اين ازدواج معلوم است كه چه كسي صاحب خانه است و چه كسي نفقه خوار و عيال است.

داستــــان جـــــوان گم گشـــته

نویسنده: ع. شجاعی

    داستاني جواني را مينويسم كه در سال اخير دانشگاهش قرار داشت. جواني بنام احمد در رشته طب در يكي از دانشگاه ها مشغول تحصيل بود اين جوان در سال اخير تحصيلي  خود متوجه دختري شد كه در اولين نگاه چشمانش به او خيره گرديد و هر قدر كه به طرف او نگاه ميكرد و يا با او بر خورد ميكرد، محبت دختر در قلب  احمد زياد شده ميرفت. آن دختر تازه سال اول شان بود كه در دانشگاه طب راه يافته بود، او شمسيه نام داشت و يك دختر پرتلاش و زحمت كش بود. هميشه سر وقت به درس ميامد و در ختم درس مستقیم به مسكن خود ميرفت. بعد از مدت شمسيه و احمد با همديگر آشنايي پيدا كردند و همين آشنايي وبر خورد هاي انساني آنها باعث شد كه محبت در دلهاي آنها جاي بگیرد. شمسيه از نام احمد خبر نداشت و هيچگاه در فكر آن هم نشد كه اسمش را بداند. چون ديگر دوستان و هم صنفان احمد هميشه احمد را بنام آقاي دريابي صدا ميكردند. شمسيه نيز به همين نام اورا مي شناخت. احمد و شمسيه آن قدر با همديگر صميمي شده بودند كه حتا اگر يك روز همديگر را در دانشگاه نميديدند، آن قدر ناراحت ميشدند كه كدام چيزي را گم كرده اند. وقتيكه احمد از دانشگاه فارغ شد، در شهري كه زندگي ميكرد برايش مطب شخصي راه انداخت و در همان جا مشغول به كار گرديد. شمسيه دختري بود كه متعلق به يك خانواده فقير و ايشان جز يك مادر كلان پير و پدر كلان پير كسي ديگري نداشت. زمانيكه وضعيت كاري احمد در مطب شخصي شان خوب شد هميشه براي شمسيه كمك مالي ميكرد. بخواطريكه هميشه نسبت به شمسيه محبت و احساس خاص داشت گاهي در فكر اين ميرفت كه با او شريك و هم بستر زندگي شود و بعد از فكر براي خودش اينرا ميفهماند كه نه من بايد چنين نكنم و حتي گاهي به اين نتيجه هم ميرسيد كه چنين چيز امكان ندارد. شمسيه از قسمت رفتار نيك و شايسته احمد و كمكهاي مادي آن هميشه احساس كمي كرده و فكر ميكرد كه چرا آقاي دريابي چنين زحمت هارا متقبل شده مرا تمويل ميكند. شمسيه پدر و مادر نداشت، و زمانيكه دوران ليسه خود را طي ميكرد، روزي از پدر كلانش درباره پدر و مادرش پرسيد، پدر كلان او گريه كرده آهي كشيد، دستش را روي سر شمسيه كشيد برايش گفت دخترم در اين فكر بودم كه روزي پدر و مادرت را از من يا از مادر كلانت ميپرسي. شمسيه گفت پدر كلان پس چرا گريه ميكني؟ گفت دخترم مرگ پدر و مادرت كمر من و مادر كلانت را خم كرد. دخترم، من و مادر كلانت در خانه بوديم، پدر و مادرت، تو و برادرت را گرفته به طرف شهر رفتند براي اينكه برادرت مريض شده بود ميخواستند او را داكتر ببرند. بعد از دو روز يك نفر پيدا شد و گفت كه شما پدر مهدي هستيد؟ گفتم بلي؛ برايم گفت كه بيا با من تا برويم، براي مهدي و همسرش كمي مشكل پيش آمده. گفتم چه مشكل؟ گفت در يك حادثه ترافيكي ايشان اندك جراحتي بر داشته، من هم با عجله حركت كردم و رفتم آن شخص مرا برد در يك قريه كه آن قريه تقريبا ده كيلو متر از سرك دور بود، رفتم ديدم كه هم پدر و هم مادرت كشته شده، و تو كه يك ساله بودي يك زن آورد گفت اين هم نواسه ات، پرسيدم كه من يك نواسه ديگر هم داشتم كه شش ساله بود او كجاست؟ گفت زمانيكه عابرين از سرك تير ميشدند متوجه يك حادثه ترافيكي شده بودند كه به اثر آن حادثه موتروان و اين يك زن و يك مرد كشته شده بودند و فقط همين دخترك كوچك زنده بوده و كسي ديگر در آنجا نبوده و عابرين آنها را بخواطريكه قريه ما در سرك نزديك بوده آوردند اينجا و مردان اين قريه در فكر بودند كه آنها از كجا هستند و چگونه خانواده آنها را پيدا كنند تا بيايند اجساد را تسليم شوند. آنها متوجه شدند كه بايد لباسهاي آنها را جستجو كرد؛ زمانيكه لباسهاي آنها را جستجو ميكردند، در جيب آن مرد مقتول تذكره اش بود كه نامش مهدي و بالاخره تمام مشخصات آنهارا از تذکره ی او گرفت. تا اينكه با زحمت زياد طي اين مدت شمارا پيدا كرده، تا اينكه شما اينجا آمده ايد. من هم با وجوديكه هيچ نميدانستم كه در زمين قرار دارم يا در آسمان، تورا گرفته و اجساد پدر و مادرت را انتقال داديم، دفن و خاك سپاري آنها تمام شد و من ترا به مادر كلانت سپردم و خودم حركت كردم هر جاي را كه گشتم و جستجو كردم برادرت را نيافتم. آنقدر جستجو كردم كه ديگر راه براي پيدا كردن برادرت نمانده بود. اميدم قطع گرديد و برگشتم آمدم خانه. اميد من و مادر كلانت از هر طرف قطع گرديد بخواطريكه فقط همان يك پسر را داشتيم كه او هم همراي مادرت در آن حادثه جانهاي شانرا از دست دادند و برادرت هم گم شد تنها من،‌ مادر كلانت و تو، مانده بوديم. ترا هم به مشكلات بزرگ كرديم تا اينكه امروز از من اين سوال را كردي. شمسيه از پدر كلانش پرسيد كه برادرم چه نام داشت؟ در جواب گفت: احمد نام داشت. زمانيكه شمسيه در دانشگاه برگشت، و روزي احمد آمد تا شمسيه را ببرد در خانه خود، شمسيه با احمد رفت خانه آن، وقتيكه مادر و پدر احمد شمسيه را ديد يكدم شيفته آن دختر شدند و آنها بدون اينكه احمد بفهمد خواستگاري كردند. شمسيه قبول نكرد و گفت ما و احمد بايد رابطه خواهري و برادري داشته باشيم تا آخر عمر. بعد از مدتي مادر كلان شمسيه مريض شد و شمسيه رفت كنار احمد و گفت كه آقاي دريابي مادر كلانم مريض شده و پدر كلانم او را انتقال داده نميتواند اينجا كه بياورد تا او را معاينه كني؛ اگر ميتواني با من برويم آنجا مادر كلانم را معاينه كني از شما متشكر خواهم شد. احمد گفت: اين چه حرفايي است كه تو ميگويي براي من هيچ مشكل نيست و من از يك بار تا صد بار ميروم براي معانيه مادر كلانت. هردوي آنها حركت كردند طرف خانه شمسيه و زمانيكه خانه رسيدند، شمسيه داكتر دريابي را براي پدر كلان و مادر كلانش معرفي كرد و گفت كه ايشان آقاي دريابي هست. آنها خوشحال شدند و گفتند پسرم قبلا هم شمسيه شمارا براي ما توصيف كرده بود و خدا برايت طول عمر بدهد. داكتر دريابي مادر كلان شمسيه را معاينه كرد و زمانيكه شمسيه رفته بود براي اينكه غذا تهيه كند براي خوردن، پدر كلان شمسيه با داكتر دريابي سر صحبت را باز كرد و از داكتر دريابي سوال كرد كه پسرم پدرت چه كار ميكند و كجا هست؟ دريابي در جواب چيزي را كه از پدر و مادري كه او را پرورش كرده، شنيده بود براي پدر كلان شمسيه صحبت كرد و گفت: كه من خيلي كوچك بودم كه مادر و پدرم مرا رها كرده و خود آنها هيچ معلوم نشده كه كجا رفته اند و من در يك يتيم خانه بوده ام و بعد از مدتي يك زن و شوهري كه هيچ فرزند نداشته آمده مرا از يتيم خانه به فرزندي گرفته و مرا پرورش كرده تا اينكه امروز من به ياري خداوند متعال و آن زن و شوهر در اين مقطع رسيده ام. در حاليكه قصه هاي داكتر دريابي براي پدر كلان شمسيه عجيب ميشد دقيق گوش ميداد به صحبت آن و به نوبه ي خود از آن سوال ميكرد، شمسيه نسبت به حادثه ي كه براي پدر و مادرش رخ داده بود قبلا براي داكتر دريابي صحبت كرده بود، كه آنها چه قسمي از بين رفته اند، تا اينكه پدر كلان شمسيه از داكتر دريابي سوال كرد كه پسرم نامت چيست؟ داكتر دريابي گفت: نامم احمد است. پدر كلان شمسيه از شنيدن اين حرف تمام چيز را فهميد و خودش را انداخت احمد را در آغوش گرفته شروع كرد به گريه كردن و صدا زد كه دخترم شمسيه بيا كه برادرت بعد از سالهاي سال خودش در خانه آمده. شمسيه دويده آمد ديد كه پدر كلانش داكتر دريابي را در آغوش گرفته صدا زده و گريه ميكند. داكتر دريابي كه نيز تقريبا به قضيه نزديك ميشد متعجب بود كه اين چه صحنه است كه من ميبينم. شمسيه هم خودش را انداخت بالاي داكتر دريابي برادر، برادر گفته شروع كرد به گريه كردن و مادر كلانش نيز از خوشحالي شروع كرد به گريه كردن و همه آن سه نفر گريه خوشحالي ميكردند. زمانيكه صحنه حالت عادي را بخود گرفت پدر كلان شمسيه رويش را طرف داكتر دريابي كرد و گفت پسرم تو فرزند مهدي هستي و مهدي هم فرزند من هست. پدر كلان شمسيه همان قسم كه براي شمسيه حادثه كشته شدن مادر و پدرش را صحبت كرده بود براي داكتر دريابي نيز صحبت كرد. داكتر دريابي هم متوجه شد كه من برادر واقعي شمسيه هستم. داكتر دريابي نه آن پدر و مادري را رها كرده ميتوانست كه آنرا پرورش كرده بود و نه پدر كلان، مادر كلان و شمسيه خواهرش را كه بعد از چندين ساليكه تازه فهميده بود كه من هم خواهر دارم، مادر كلان و پدر كلان دارم. بناء تصميم گرفت كه بايد شمسيه، پدر كلان و مادر كلانش را با خود برده در شهر در آن خانه ي كه مادر و پدر كه او را پرورش كرده همراي آنها باهم زندگي كنند. و بالاخره آنها با خود گرفته برد و زمانيكه در خانه رسيد، تمام قضايا را همراي مادر و پدر كه او را كلان كرده بود صحبت كرد و آنها هم از يك طرف غمگين شده بود بخواطر حادثه كشته شدن مادر و پدر احمد و هم از طرف ديگر خوشحال شده بودند كه مادر كلان، پدر كلان و دختري را كه آنها ميخواستند براي احمد خواستگاري كنند يعني شمسيه را احمد پيدا كرده است. و هم فهميدند كه شمسيه خواهر احمد است.

حقوق اولاد بالاي والدين

همانگونه كه نيكي و احترام والدين بر فرزند واجب است همچنين حقوقي هم بر عهده پدر و مادر است كه رعايت آن بالاي والدين ضروري است و چنانچه رعايت نشود ممكن است اولاد در اثر ترك از حقوق پدر و مادر به عاق والدين مبتلا شود. چنانچه در مسايل شيعه از پيامبر اكرم روايتي بدين مضمون نقل گرديده است. از جمله امور مهم كه رعايت آن بر والدين فوق العاده لازم آنست كه سعي شود كاري نكنند كه اولاد شان مبتلا به عقوق آنها گردند؛ مثل اينكه: كار هاي سخت به او رجوع ننمايند كه در اثر سختي از زير بار اطاعت شان شانه خالي كرده و در نتيجه عاق والدين شود و يا ترك محبت كردن به فرزند كه در نتيجه فرزند هم عكس العمل نشان دهد وظيفه والدين است كه فرزند شان را به انجام اين واجب مهم الهي يعني نيكي و ادب به والدين كمك و همراهي نمايند و از روي مهر و شفقت او را ازعاق شدن باز دارند مثل اينكه لغزشهايش را ناديده بگيرند و احسان و اطاعتش را هر چند نا چيز باشد، پذيرفته و سپاسگزاري نمايند و درباره اش حضورا و غيابا دعا نمايند. تفصيل حقوق فرزند بر والدين در كتب فقهي آمده است كه به قسمتي از آن اشاره ميشود. 1- پس از هنگام ولادت تا وقتي كه به حد رشد و بلوغ برسد خرج، خوراك و پوشاك او به دوش پدر است. دختر هم همينطور تا وقتي كه به خانه شوهر نرفته خرجش بعهده پدر است.

2- ازدواج دختر و پسر از حقوق مسلم اولاد بر پدر است.

3- پدر و مادر بايد در تعليم و تربيت فرزند خويش بكوشند و آنها را با اصول و فروع دين آشنا كنند خصوصا خواندن قرآن را به آنان بياموزند.

4- پدر و مادر بايد نسبت به فرزندان خود رئوف و مهربان باشند و بين آنها فرق قايل نشوند. پيغمبر اكرم (ص) فرمود: فرزندان خود را دوست بداريد و به آنها ترحم كنيد و هرگاه وعده اي به ايشان داديد وفا كنيد چون تنها اميد فرزند پدر و مادر است و نيز فرموده: كسي كه فرزند خود را ببوسد حسنه اي برايش ثبت ميشود.              ( استاد محمد مهدي بهزاد )

سازوكارهاي تامين قانون

پيشگفتار:                                          

    نویسنده: عبدالغفور شهیدزاده

از آنجايي كه انسان طبعاً و فطرتاً عنصري است اجتماعي و مدني الطبع، كه بايد در اجتماع زندگي كند، به ياري همنوعان به هدفهايش نايل آيد و منافعش را تأمين نمايد از رفاه و آسايش و آزادي كامل بهره‌مند شوند و آسايش جسمي و روحي نيز داشته باشد.

لذا در چنين جوامع نياز به قانون مدون است كه امكان زندگي جمعي را فراهم كند و روابط مردم را تنظيم كند و هر كس و هر گروه را در جاي شايسته‌ي خود بنشاند و حكومتها را در جهت حفظ نظم عمومي و تأمين امنيت عمومي و برقراري عدالت اجتماعي و...سوق دهند تا در جامعه از بروز تعارض و اصطكاك منافع و انواع تنازع و تشاجر و كشمكش‌ و هرج و مرج و قدرت نمايي و زور آزمايي و سلطه‌گري جلوگيري شود. از اين رو انسان و جوامع انساني نياز به قانون دارد و اهميت و ارزش والاي آن در سازمان دادن و سامان بخشيدن امور جامعه و رسيدن به آسايش و امنيت و رشد و بالندگي و كمال و سعادت انسانها گواهي مي‌دهد، اينجا است قانوني كه بتواند ضمن تأمين مصالح مادي با مصالح و ارزش‌هاي معنوي انسانها هماهنگ باشد، قانون ايده‌آل همه‌ي انسانها است. پس بنابراين تبين و روشنگري قانون، ذيل عنوان «سازوكارهاي تأمين قانون» را در موارد ذيل: مفهوم قانون، تاريخچه قانون، اهميت قانون در فرهنگ اسلامي (ديني)، كارويژه‌هاي قانون، پيامدها و آثار عدم قانون، را در اين مقاله به تحليل و بررسي مي‌گيريم.

مفهوم قانون:

واژه‌ي قانون، معرب كلمه‌ي (Canon) كانون يونان قديم مي‌باشد كه در معني قاعد و دستور به كار مي‌رفت و اعراب با مختصر تحريفي در آن به قانون تعبير كرده‌اند. و فارسي زبانان نيز اين واژه را از عرب به عاريت گرفته‌اند و بالاخره امروز در عرف و فرهنگ حقوقي ما به‌ همين نام وارد شده است اما دليل اينكه ما اين كلمه را از زبان عرب گرفته‌ايم وجود حرف (ق) در آن است كه يكي از هشت حرف ويژه زبان عربي است.

قانون در لغت: اصل و مقياس چيزي و نيز به معني دستورها و مقررات و احكامي كه از طرف دولت و مجلس(پارلمان) و شوراي ملي براي حفظ انتظامات و اداره كردن امور جامعه وضع شود.

ارسطو: _384 ـ322 ق.م) از ارسطو درباره‌ي قانون پرسيدند، جواب داد: قانون عبارت از عقل است تكه تحت تأثير اميال و هوس‌ها قرار نگيرد.

اسپينوزا: (1632 ـ 1677م) معتقد است كه قانون براي حفظ مصالح اجتماعي وضع مي‌گردد و هر امري كه براي حفظ نظم اجتماعي لازم است نيكو مي‌شمارد اعم از اينكه آن امر في‌الواقع و نفس‌الامر جزء فضايل باد يا رذايل. مثلاً زماني قتل نفس و سلب آزادي را ممنوع مي‌سازد و زماني امر به قتل يا حبس مي‌كند در صورتي كه اگر اعتبارات را در نظر بگيريم و حقيقت را ملحوظ داريم درمي‌يابيم كه منشا آنها اندوه است و اندوه مايه‌ي دوري نفس از كمال است و امري كه سبب دوري از كمال باشد رذايل است.

ژان ژاك روسو، در كتاب قرارداد اجتماعي مي‌گويد: وقتي مي‌گويم موضوع هميشه عمومي است مقصود اين است كه قانون هميشه مردم را به هيات اجتماعي و اعمال را به صورت كلي در نظر مي‌گيرد و هيچ وقت انسان را به عنوان يك فرد و عمل را به صورت يك امر خصوصي مورد توجه قرار نمي‌دهد. مثلاً قانون مي‌تواند مقرر دارد كه در شرايط معيني بايد امتيازي در بين باشد ولي نمي‌تواند اين امتياز را براي شخص معيني قائل شود. بنابراين هر موضوعي كه جنبه‌ي فردي دارد، تحت صلاحيت قوه مقننه نيست. از اين رو معلوم مي‌شود كه از آنجا كه قانون، عموميت اراده، عموميت موضوع هر دو جمع است اگر يك نفر از طرف امري بدهد قانون نيست، آن يك نفر هر كسي مي‌خواهد باشد حتي آنچه را هم هيات حاكمه راجع به موضوع معيني امر دهد قانون نيست بلكه تصويبنامه است عمل حاكميت نيست بلكه يك امر اداري است. اما از آنجايي كه براي كلمه‌ي قانون معاني و مفاهيم مختلف از ديدگاه انديشمندان سياسي، اجتماعي وجود دارد. بنابراين براي كلمه قانون به سه اعتبار سه معنا را مي‌توان در نظر گرفت.

الف) معناي كلي و عمومي قانون

 در اين معنا قانون يعني چيزي كه در مورد اشياء و موجودات بالذات ضرورت و لزوم دارد وبه روابط بين موجودات عالم پيوسته و ناظر است ملاحظه مي‌شود كه اين تعريف شامل علوم مختلف مي‌گردد. مونتسكيو در كتاب روح‌القوانين مي‌گويد قانون از اشياء و موجودات ناشي شده است و در عالم مادي نمي‌تواند از هيچ چيزي مجزا باشد. چنانكه روحانيون قديم مغرب زمين مي‌گفتند: «قانون ملكه موجودات باقي و موجودات فاني است».

ب) معناي اخلاقي قانون:

در اين مفهوم قانون به آن چيزي گفته مي‌شود كه حاكم بر وجود انسان است و آدمي را به انجام امري تشويق و تحريص كرده و يا از ارتكاب فعلي منع مي‌كند در واقع قانون در امضاء اخلاقي: يعني قوه‌ي آمره يا نهي كننده پليس داخلي كه وجدان نام دارد.

ج) معناي حقوقي قانون: معناي حقوقي قانون يعني مجموعه‌‌ي مقررات و نظامهايي كه براي تنظيم روابط مردم و حل اختلافات آنان به وسيله‌ي قوه مقننه وضع گرديده و اجراي آن توسط قوه‌ي قهريه (مجريه) تضمين شده است در اين معنا قانون را مرادف «حقوق» نيز محسوب مي‌دارند. نكته‌ي قابل توجه در شناخت مفهوم قانون آن است كه محدود به مقررات و نظامات و اصول مدون و مكتوب نيست زيرا اجتماعاتي هستند كه قواعد و نظامات مكتوب و مدون ندارند و عادات و رسوم حاكم بر روابط مردم است. مثل انگلستان كه سمبل كشورهاي داراي سيستم عرفي است. در اين كشورها در تنظيم روابط مردم عرف همان نقش را بازي مي‌كند كه قانون در كشورهاي داراي حقوق مدون ايفا مي‌كند.

قانون در اصطلاح حقوقي:

برخي از دانشمندان قانون را در اصطلاح حقوقي اينگونه بيان مي‌كنند.

قانون در اصطلاح حقوقي، قواعدي را گويند كه با تشريفات خاصي از طرف مقام صالح وضع مي‌شود و دولت اجرايي آن را به عهده مي‌گيرد و بر دو قسم است:

1.        قانون اساسي: كه از طرف مقام فوق العاده وضع مي‌شود. شكل حكومت، تشكيلات اساسي، سازمان قواي سه گانه‌ي كشور و امتيازات و حقوق و تكاليف افراد را نسبت به دولت بيان مي‌كند.

قانون اساسي در مفهوم عام به كليه قواعد و مقررات موضوعه يا عرفي، مدون يا پراكنده گفته مي‌شود كه مربوط به قدرت و انتقال و اجراي آن است. بنابراين اصول و موازين حاكم بر روابط سياسي افراد در ارتباط با دولت و نهادهاي سياسي كشور و شيوه‌ي تنظيم آنها و همچنين كيفيت توزيع قدرت ميان فرمانروايان و فرمانبران از زمره‌ي قواعد قانون اساسي است.

2. قانون عادي: كه به وسيله‌ي مقام عادي وضع مي‌شود و روابط داخل افراد ملت را تنظيم مي‌كند يا قاعده‌اي است كلي و قضايي كه از طرف قوه‌ي قانونگذار با اصول مخصوص وضع مي‌شود و به اطلاع مردم مي‌رسد و اجراي آن از طرف دولت تضمين مي‌گردد.

پس همه‌ي قوانين (به معني عام) از نظر اعتبار و قدرت يكسان نيستند بلكه بين آنها سلسله مراتبي وجود دارد بنابراين اعتبار به صورت زير رتبه‌بندي مي‌شوند:

1ـ قانون اساسي (اعمال قوه‌ي موسس)

2ـ قوانين عادي (اعمال قوه‌ي مقننه)

3ـ تصويب نامه‌ها و آيين نامه‌ها (اعمال قوه‌ي مجريه)

4ـ مصوبات انجمن‌ها و شوراها (اعمال استان يا ولايت، شهرستان، شهر)

1/1) قوه‌ي موسس كه نخستين نمود چارچوب بندي قواعد ساختاري جامعه است و در برهه‌هاي مهم تاريخي يا حوادث سرنوشت ساز به صورت مجالس موسسان يا اراده مستقيم جامعه ظاهر مي‌شود.

   1/2) قوه‌ي مقننه(پارلمان) يعني ارگان متشكل از نمايندگان مردم كه بدون وقفه مشغول قانونگذاري عادي و پاسخگويي به نيازهاي متحول روزمره است.

1/3) قوه‌ي مجريه كه طبق قانون اساسي مي‌تواند بر حسب مورد قواعدي به صورت تصويب نامه و آيين نامه و فرامين مختلف صادر نمايد.

1/4) انجمن‌هاي استان و شهرستان و شهر در كشورهاي نامتمركز كه طبق قوانين مملكتي صلاحيت وضع قواعد و هنجارها را در قلمرو خويش دارا مي‌باشد.

فايده‌ي مهم طبقه بندي در لزوم پيروي مقررات هر دسته از طبقه‌ي مافوق است يعني نظامنامه‌هاي دولتي نبايد مغاير قوانين باشند و قوانين عادي نيز بايد هماهنگ با قانون اساسي باشد.

مصاحبه با محمد موسی والی ولایت غزنی

این جانب محمد ضیا کریمی هستم، گزارشگر ماهنامه شیرین،

در قدم اول لطف نموده خود را معرفی کنید؟

جواب: درود و سلام به روح پاک پیغمبر اکرم (ص) میفرستم، و به تمام مردم شریف افغانستان، سلام خود را تقدیم می کنم. اسم من محمد موسی، والی ولایت غزنی هستم.

سوال: از نظر شما امنیت در غزنی چگونه است؟

جواب: دعا می کنم که تمام ممالک اسلامی به خصوص افغانستان عزیز از نعمت امنیت و از نعمتی که ابراهیم (ع) به این ارتباط دعا کرده، برخوردار شوند.اگر امنیت در افغانستان خراب باشد، به نفع افغانستان نبوده؛ بلکه به نفع دشمنان دین و دشمنان اسلام میباشد، و آن کسانی که ناامنی را در کشور ما ایجاد می کنند، باید بدانند که نفع این را فقط خارجی ها می برند. در حصه ولایت غزنی باید بگویم که امنیت در غزنی نسبت به دیگر ولایات خوب است، و کسانی که در حال جنگ بودند، دست از جنگ کشیده اند و امنیت روز به روز بهتر شده میرود.

سوال: نظر شما در قسمت بازسازی چیست؟ آیا تا سال 2014 غزنی پایتخت فرهنگی تمدن اسلام شده می تواند؟

جواب: تا امروز هیچ پروژه ای به ارتباط وزارتهای کلیدی افغانستان در غزنی دیده نشده، و ما پیشنهاد کردیم که هر چه زودتر یک کمیته در غزنی ایجاد شود و پولی را که پارسال و امسال رئیس جمهور وعده کرده بود، که مبلغ ده میلیون دالر است، به غزنی منتقل شده و از طریق کمیته غزنی به مصرف برسد، تا که انشا الله تا سال 2013 به یک طریقه ی آسان و سهل به هدف خود برسیم.

سوال: شما قبلا از جاغوری دیدن نموده بودید، هدف شما از این بازدید چه بوده است؟

جواب: جاغوری عضوی از ولایت غزنی است، و مردم جاغوری سر ما حق دارند که از آنها دیدن نموده و مشکلاتی را که دارند از نزدیک مشاهده کرده، تا بتوانیم با آنها همنوا و همگام باشیم. که من چهار سفر به جاغوری داشته ام، و هدف من این بوده است که در ارتقای بیش از صد مکتبی که در جاغوری است، کمک نمایم، و سرک قره باغ-جاغوری که چندین سال نسبت به امنیت بد تعطیل بود، امسال نسبتا خوب کار شده، و امید داریم که شهرکی خورد در جاغوری ساخته شود. در قسمت زراعت، برق و آبرسانی، کارها شروع شده، و ما کوشش داریم که به منطقه جاغوری که یک منطقه علم پرور بوده و مردم شان به معارف علاقه دارند و صلح خواه هستند، در هر عرصه که ضرورت داشته باشند، همکاری نمایم.

سوال: تا هنوز در دوره شما در ولایت غزنی کدام بازسازی صورت گرفته است؟

جواب: بازسازیها زیاد صورت گرفته، مثلا در سرک غزنی- گردیز کار صورت گرفته، اما متأسفانه با یک کمپنی قرارداد شده که از تنبلی و سستی ، کار آن تعطیل شد، اما سربدنه سرک خوب کار شده، و به طرف ناهور یک سرک پخته در جریان کار است، که امیدوارم تکمیل شود.بین قره باغ و زردآلو یک سرک تحت کار است. در داخل شهر غزنی تقریبا 40 کیلومتر سرک پخته شده و چندین سرک در جریان کار هستند. در قسمت زیبایی شهر، کارهای زیادی جریان دارد. روی آبدات تاریخی هم کار شده و امیدواریم که تا سال 2013، 36 آبده بازسازی شود. در آینده نزدیک روی مرکز سقافت اسلامی کار می شود، که یک چهار دیواری بسیار بزرگ است، مثلا مسجد، مهمان خانه و بازار سرپوشیده زنانه است، و برای هر 36 ولایت می خواهیم سه سه اتاق تیپیک از گل بسازیم، که در آینده منحیث لیلیه از آنها کار گرفته شود، و یک مرکز دیگر بنام مرکز ایکس پو یا مرکز نمایش، که یک بیلدینگ عظیم بوده که هزینه آن شاید در حدود 15 میلیون دالر شود، ساخته می شود. برای برگزاری مراسم افتتاح، در روز اول سال 2013،- که غزنی مرکز سقافت اسلامی است- مهمانان جمع شده و نمایش اولی در اینجا صورت میگیرد. این پروژه ها در صورتیکه این پول صلاحیتش به غزنی انتقال داده شود، روی دست گرفته خواهد شد.

سوال: شما تا چه اندازه از وظیفه تان راضی هستید؟

جواب: من خواهان وظیفه نبوده ام، اما این وظیفه از طرف دولت برایم لازم دیده شده، و از خداوند بزرگ توفیق می خواهم. اگر راست برایتان بگویم، تا به حال 40 هزار دالر از جیب خودم مصرف کرده ام، و من وقتی از وظیفه خود راضی هستم که غزنی، شهر امن و امان، زیبا و اهل معارف ببینم.

رنسانس در شرق

 ب. ی

     در فراز و نشيب هاي زندگي، ما ناخواسته وارد مراحل گوناگون ميشويم كه اين مراحل عبارتند از: انقلابي، بي خيالي، تهوع، دلمرده گي، جسارت، حق طلبي، سكوت و محافظه كاري را ما، عملا تجربه و يكي از اين مراحل را نا خواسته و يا خود خواسته در زندگي فردي خويش عجين مينماييم. در حقيقت آنچه را ما ميخواهيم به اساس علايق و سليقه ها، سياست و يا از وجدان ما سر چشمه گرفته و ذهن انسان را بسو و جهت خاص سوق داده و از يگ انسان عادي گاهي يك شخصيت منحصر به فرد و هرزگاهي يك انسان بي آلايش و گاهي هم يگ آدم متوحش و مفسد ميسازد؛ پس ما بايد مغز را سازماندهي درست نموده و از گزينه هاي عالي و بهتر در هدايت مفكوره هاي خويش استفاده نماييم و زمانيكه تسلط كامل در هدايت خويش پيدا نموديم؛ پس باييست تلاش نموده تا ذهنيت ديگران را نيز به اساس آرمان پاك خويش تغيير و هدايت نمود، اين زمان خواهد بود كه ما ميتوانيم زمينه ها و پايه هاي رنسانس فرهنگي را درشرق و حد اقل در جامعه و كشور خويش ايجاد نمود. اگر اطلاعات در قسمت رنسانس نداريد فقط در يك كلام چنين براي شما خواننده گان گرامي خاطر نشان ميكنم كه تكنالو‍‍ژي و فناوري غرب مديون و مرهون رنسانس قرن 16 ميلادي مي باشد، كه درحقيقت رنسانس زمينه و پايه حركت هاي فرهنگي و علمي را در غرب آماده نمود. اگر تعريف از رنسانس داشته باشيم، رنسانس يعني تجدد و نوسازي به اساس قدامت و قانون علمي؛ پس از اين تعريف ما، در ميابيم كه جامعه افغاني در گام نخست يك نياز مبرم به رنسانس فرهنگي دارد؛ چون فرهنگ كشور ما چنان دست كاري و تحت تأثير فرهنگ هاي ديگر رفته كه حتي فرهنگيان ما خود سر در گمان فرهنگ اصيل خويش گرديده اند، شما ميدانيد كه امروز در قسمت زبان ما، دري، پشتو و ديگر زبانهاي محلي و مادري، زبانهاي از آنسوي آسيا آمده و نا خواسته مورد استفاده همگان قرار گرفته است من در هر زمينه معتقد به تغيير هستم مشروط بر اينكه ما با جمعي يك حركت منسجم داشته باشيم و ملت خويش را به صلاح وفلاح رهنمون نماييم؛ پس نبايد ايستاد و بايد حركت كرد و اين حركت در تمام عرصه ها بايد قابل ديد باشد و تغيير در رفتار و ذهنيات بد انديشان ايجاد نمود و فرهنگ همپذيري را بجاي فرهنگ حسادت جايگزين نمود.      ( ادامه در شماره بعدی )